PASİF DEVRE ELEMANLARI

PASİF DEVRE ELEMANLARI

Elektronik düzenekleri anlayabilmek için temel elektronik devre elemanlarının yapı ve işlevlerinin bilinmesi gereklidir. Bu dersimizde temel elektronik devre elemanları ve elektronik düzenekler anlatılacaktır.

Elektronik Devre Elemanları İki Gruba Ayrılır:

1)    Pasif Devre Elemanları

2)    Aktif Devre Elemanları

Bunlarda kendi aralarında gruplara ayrılmaktadır

1. PASİF DEVRE ELEMANLARI:

                Dirençler

                Kondansatörler

                Bobinler

2.  AKTİF DEVRE ELEMANLARI:

                Diyotlar

                Transistörler

                Entegre devreler

Pasif devre elemanları, genel amaçlı elemanlardır. Hemen hemen her elektronik devrede bulunurlar. Bu nedenle, bu elemanların genel yönleriyle tanınmaları, amaca uygun olarak kullanılmaları bakımından yeterlidir.

Aktif devre elemanları, ise özel amaçlı elemanlardır. Kullanılacak devrenin özelliğine göre, aktif devre elemanlarının özellikleri ve türleri de değişmektedir.

DİRENÇLER

Direnç kelimesi, genel anlamda, "bir güce karşı olan direnme" olarak tanımlana bilir"

Elektrik ve elektronikte direnç, iki ucu arasına gerilim uygulanan bir maddenin akıma karşı gösterdiği direnme özelliğidir.

Kısaca; elektrik akımına gösterilen zorluğa DİRENÇ denir.

Direnç "R" veya "r" harfi ile gösterilir, birimi ohm (W) dur.

Direncin devredeki rolü:

Bir "E" gerilim kaynağına "R" direncinden, Şekil 1.1'de gösterilmiş olduğu gibi, bir " I " akımı akar.

Bu üç değer arasında Ohm kanununa göre şu bağlantı vardır.

E=I.R

Birimleri:

E: Volt         I: Amper         R: Ohm (W)

Direnç Türleri:

Dirençler iki gruba ayrılır:

1)    Büyük güçlü dirençler

2)    Küçük güçlü dirençler

                BÜYÜK GÜÇLÜ DİRENÇLER:

2W üzerindeki dirençler büyük güçlü direnç grubuna girer.

               KÜÇÜK GÜÇLÜ DİRENÇLER:

Küçük güçlü dirençlerin sınıflandırılması:

1)    Sabit Dirençler

2)    Ayarlı Dirençler

3)    Termistör (Terminstans)

4)    Foto Direnç (Fotorezistans)

Gerek büyük güçlü olsun, gerekse de küçük güçlü olsun, bütün dirençlerin belirli bir dayanma gücü vardır.

Bir Direncin Harcadığı Güç;

1)    U: Dirençteki gerilim düşümü (Volt)

2)    R: Direncin değeri (Ohm)

3)    I: Geçen akım (Amper)

4)    P: Direncin gücü (Watt)

Direnç Üzerinde Harcanan Güç Üç Şekilde İfade Edilir:

1)    Akım ve gerilim cinsinden: P=U.I 'dır

2)    Akım ve direnç cinsinden; (ohm kanununa göre): U=I.R 'dir. Bu "U" değeri P=U.I 'da yerine konulursa: P=I²R olur.

3)    Gerilim ve direnç cinsinden; (ohm kanununa göre): I=U/R 'dir. Bu "I" değeri, P=U.I 'da yerine konursa, P=U²/R olur.

SABİT DİRENÇLER

Yapısı ve çeşitleri:

Sabit dirençler yapıldığı malzemenin cinsine göre üçe ayrılır:

1)    Karbon dirençler

2)    Telli dirençler

3)    Film dirençler

Film dirençler de ikiye ayrılır.

1)    İnce film dirençler

2)    Kalın film [Cermet "Sörmit" Okunur] dirençler

KARBON DİREÇLER

Karbon direncin yapısı:

Karbon direnç; kömür tozu ile, reçine tozunun eritilmesi ile elde edilir.

Karbon dirençler 1 Ohm 'dan başlayarak bir kaç mega Ohm 'a (MW) kadar üretilmektedir.

 Bir Direncin Harcadığı Güç;

1)    U: Dirençteki gerilim düşümü (Volt)

2)    R: Direncin değeri (Ohm)

3)    I: Geçen akım (Amper)

4)    P: Direncin gücü (Watt)

Direnç Üzerinde Harcanan Güç Üç Şekilde İfade Edilir:

1)    Akım ve gerilim cinsinden: P=U.I 'dır

2)    Akım ve direnç cinsinden; (ohm kanununa göre): U=I.R 'dir. Bu "U" değeri P=U.I 'da yerine konulursa: P=I²R olur.

3)    Gerilim ve direnç cinsinden; (ohm kanununa göre): I=U/R 'dir. Bu "I" değeri, P=U.I 'da yerine konursa, P=U²/R olur.

SABİT DİRENÇLER

Yapısı ve çeşitleri:

Sabit dirençler yapıldığı malzemenin cinsine göre üçe ayrılır:

1)    Karbon dirençler

2)    Telli dirençler

3)    Film dirençler

Film dirençler de ikiye ayrılır.

1)    İnce film dirençler

2)    Kalın film [Cermet "Sörmit" Okunur] dirençler

KARBON DİREÇLER

Karbon direncin yapısı:

Karbon direnç; kömür tozu ile, reçine tozunun eritilmesi ile elde edilir.

Karbon dirençler 1 Ohm 'dan başlayarak bir kaç mega Ohm 'a (MW) kadar üretilmektedir.

Bir Direncin Harcadığı Güç;

1)    U: Dirençteki gerilim düşümü (Volt)

2)    R: Direncin değeri (Ohm)

3)    I: Geçen akım (Amper)

4)    P: Direncin gücü (Watt)

Direnç Üzerinde Harcanan Güç Üç Şekilde İfade Edilir:

1)    Akım ve gerilim cinsinden: P=U.I 'dır

2)    Akım ve direnç cinsinden; (ohm kanununa göre): U=I.R 'dir. Bu "U" değeri P=U.I 'da yerine konulursa: P=I²R olur.

3)    Gerilim ve direnç cinsinden; (ohm kanununa göre): I=U/R 'dir. Bu "I" değeri, P=U.I 'da yerine konursa, P=U²/R olur.

SABİT DİRENÇLER

Yapısı ve çeşitleri:

Sabit dirençler yapıldığı malzemenin cinsine göre üçe ayrılır:

1)    Karbon dirençler

2)    Telli dirençler

3)    Film dirençler

Film dirençler de ikiye ayrılır.

1)    İnce film dirençler

2)    Kalın film [Cermet "Sörmit" Okunur] dirençler

KARBON DİREÇLER

Karbon direncin yapısı:

Karbon direnç; kömür tozu ile, reçine tozunun eritilmesi ile elde edilir.

Karbon dirençler 1 Ohm 'dan başlayarak bir kaç mega Ohm 'a (MW) kadar üretilmektedir.

 Bir Direncin Harcadığı Güç;

1)    U: Dirençteki gerilim düşümü (Volt)

2)    R: Direncin değeri (Ohm)

3)    I: Geçen akım (Amper)

4)    P: Direncin gücü (Watt)

Direnç Üzerinde Harcanan Güç Üç Şekilde İfade Edilir:

1)    Akım ve gerilim cinsinden: P=U.I 'dır

2)    Akım ve direnç cinsinden; (ohm kanununa göre): U=I.R 'dir. Bu "U" değeri P=U.I 'da yerine konulursa: P=I²R olur.

3)    Gerilim ve direnç cinsinden; (ohm kanununa göre): I=U/R 'dir. Bu "I" değeri, P=U.I 'da yerine konursa, P=U²/R olur.

SABİT DİRENÇLER

Yapısı ve çeşitleri:

Sabit dirençler yapıldığı malzemenin cinsine göre üçe ayrılır:

1)    Karbon dirençler

2)    Telli dirençler

3)    Film dirençler

Film dirençler de ikiye ayrılır.

1)    İnce film dirençler

2)    Kalın film [Cermet "Sörmit" Okunur] dirençler

KARBON DİREÇLER

Karbon direncin yapısı:

Karbon direnç; kömür tozu ile, reçine tozunun eritilmesi ile elde edilir.

Karbon dirençler 1 Ohm 'dan başlayarak bir kaç mega Ohm 'a (MW) kadar üretilmektedir.

 Başlıca kullanım alanları:

Bütün elektronik devrelerde en çok kullanılan direnç türüdür.

TELLİ DİREÇLER

Telli dirençler gerek sabit direnç, gerekse de ayarlanabilen direnç olmak üzere, değişik güçlerde ve omajlar da üretilebilmektedir.

Telli Direncin Yapısı:

Telli dirençlerde, sıcaklıkla direnç değerinin değişmemesi ve dayanıklı olması için, Nikel-Krom, Nikel-Gümüş ve konstantan kullanılır.

Telli dirençler genellikle seramik gövde üzerine iki katlı olarak sarılır. Üzeri neme ve darbeye karşı verniklidir. Yalnızca, Şekil 1.3(b)'de görüldüğü gibi ayarlı dirençte, bir hat boyunca tellerin üzeri kazınır.

10 Ohm ile 100 KOhm arasında 30 W 'a kadar üretilmektedir.

Başlıca kullanım alanları:

Telekominikasyon ve kontrol doğrultucularda kullanılır.

Tellerin çift katlı sarılmasıyla endüksiyon etkisi kaldırılabildiğinden yüksek frekans devrelerinde tercih edilir.

Küçük güçlülerde ısınmayla direnci değişmediğinden ölçü aletlerinin ayarında etalon (örnek) direnç kullanılır.

Dezavantajları:

Direnç telinin kopması, çok yer kaplaması ve büyük güçlü olanlarının ısınması gibi dezavantajları vardır.

 FİLM DİRENÇLER

Film kelimesi dilimize İngilizce 'den geçmiştir. Türkçe karşılığı zar ve şerit anlamına gelmektedir

İki tür film direnç vardır:

1)    İnce film dirençler

2)    Kalın film dirençler

1- İnce Film Dirençler:

İnce film dirençler şu şekilde üretilmektedir.

Cam veya seramik silindirik bir çubuk üzerine "Saf Karbon","Nikel - Karbon","Metal - Cam tozu" karışımı "Metal oksit" gibi değişik direnç sprey şeklinde püskürtülür.

Püskürtülen bu direnç maddesi, çok ince bir elmas uçla veya Lazer ışınıyla Şekil 1.4 'te görüldüğü gibi, belirli bir genişlikte, spiral şeklinde kesilerek şerit sargılar haline dönüştürülür. Şerit sargıdan biri çıkarılarak diğer sargının sarımları arası izole edilir. Şerit genişliği istenilen şekilde ayarlanarak istenilen direnç değeri elde edilir.

2- Kalın Film (Cermet) Dirençler:

Kalın film dirençler, seramik ve metal tozları karıştırılarak yapılır. Seramik ve metal tozu karışımı bir yapıştırıcı ile hamur haline getirildikten sonra, seramik bir gövdeye şerit halinde yapıştırılır fırında yüksek sıcaklıkta pişirilir.

 NOT:

1)    1ppm = 10^-6 Ohm başına değişim miktarı.

2)    Sıcaklık sabiti "+" ppm: Isındıkça artan direnç

3)    Sıcaklık sabiti "-" ppm: Isındıkça azalan direnç

Örneğin; saf karbon direncin: Sıcaklık sabiti -1200ppm/°C olup sıcaklığın her 1 artışında, direnci Ohm başına, 1200ppm=1200*10^-6 =0,0012 Ohm azalmaktadır.

4)    Sıcaklık sabiti "±" ppm: ısındıkça artan, 0 ºC 'nin altında soğutulurken azalan direnç.

Örneğin; Bakırın direnci -234 'ta sıfır olmaktadır.

5)    Gerilim sabiti: Dirence uygulanan gerilimin büyüklüğü oranında, direnci yukarıda verilen değer kadar düşmektedir.

Örneğin; 150 Ohm 'luk bir "karbon film dirence" 30V uygulandığında direnci 30*150*10^-6=0,45 kadar düşecektir.